Robben Island was ruim 400 jaar, 12 kilometer van Kaapstad, een plaats van verbanning, ballingschap, isolatie en gevangenisstraf in Zuid-Afrika. Heersers stuurde degenen die werden beschouwd als politieke trouble makers en sociale relschoppers naar het eiland. In de apartheidsjaren werd Robben Island internationaal bekend om zijn regime. De taak van degenen die in de Robben Island gevangenis werkte, was het isoleren van de tegenstanders van de apartheid en hun moreel te verpletteren. Sommige vrijheidsvechters brachten meer dan een kwart eeuw door in de gevangenis op Robben Island vanwege hun overtuigingen.
De gevangenen op het eiland slaagden erin deze gevangenis te veranderen in een symbool van vrijheid en persoonlijke bevrijding. Het eiland staat symbool voor, niet alleen voor Zuid-Afrika en het Afrikaanse continent, maar ook voor de hele wereld, de triomf van de menselijke geest om enorme ontberingen en tegenslag te doorstaan.
Nelson Mandela
Mensen woonden vele duizenden jaren geleden op Robben Island toen het zeekanaal nog niet bestond tussen het eiland en het vasteland van de Kaap. Sinds de Nederlanders zich in het midden van de 17de eeuw in de Kaap zijn gevestigd, is het eiland voornamelijk als gevangenis gebruikt. Inheemse Afrikaanse leiders, moslimleiders uit Oost-Indië, Nederlandse en Britse kolonisten en burgers, vrouwen en anti-apartheidsactivisten, waaronder de eerste democratische president van Zuid-Afrika, Nelson Rohihlahla Mandela en de oprichter van het Pan-Africanistische Congres, Robert Mangaliso Sobukwe, werden allemaal op Robben Island gevangen genomen.
Vandaag vertelt het eiland ons ook over de overwinning over apartheid en andere mensenrechtenschendingen: ‘de onverwoestbaarheid van de geest van verzet tegen kolonialisme, onrecht en onderdrukking’. Het overwinnen van de tegenwerkingen van de gevangenisautoriteiten, waren de gevangenen op Robben Island na de jaren zestig in staat om sportevenementen, politieke debatten en onderwijsprogramma’s te organiseren en hun recht om met waardigheid en gelijkheid als mensen te worden behandeld. Ze waren in staat om het land te helpen de fundamenten van onze moderne democratie te ontwikkelen. Het beeld dat we vandaag de dag hebben van het eiland is een plaats van onderdrukking, evenals een plaats van triomf.
Historische plaats
Robben Island is niet alleen gebruikt als gevangenis. In de Tweede Wereldoorlog (1939-1945) werden hier trainingen gegeven en het was ooit een ziekenhuis voor melaatse patiënten (1846-1931). Rond 1840 werd het eiland gebruikt als een ziekenhuis omdat het zowel veilig was (men kon gevaarlijke ziektes isoleren) en gezond (een goede omgeving voor genezing). Aangezien er in de 19de eeuw geen genezing en weinig effectieve behandeling beschikbaar was voor melaatsheid, psychische aandoeningen en andere chronische ziekten, was het eiland ook een soort gevangenis voor de ziekenhuispatiënten.
Sinds 1997 is Robben Island een museum. Het museum op het eiland is een dynamische instelling die als belangrijk Zuid-Afrikaanse erfgoed fungeert. Het Robben Island Museum heeft educatieve programma’s voor scholen, jongeren en volwassenen, vergemakkelijkt de ontwikkeling van toerisme, doet voortdurend onderzoek naar Robben Island gerelateerde onderwerpen en vervult een belangrijke archief functie.